Czym jest fracht morski i na czym polega?

Fracht morski to wyrażenie powszechnie stosowane do określenia czynności związanych z transportowaniem towarów drogą morską. Dotyczy ono zarówno opłat przewozowych, środków lokomocji wykorzystywanych w spedycji morskiej, jak i samej czynności transportu. Na czym obecnie polega fracht morski i jakie jest jego znaczenie w ogólnym transporcie na całym świecie? I przede wszystkim – ile to kosztuje? Dowiesz się tego z naszego kompleksowego poradnika!

Fracht morski – co to jest?

Słowo fracht pochodzi z języka niemieckiego, w którym tak samo brzmiący wyraz oznacza opłatę za przewóz towarów drogą morską. W potocznym języku słowo to natomiast ewoluowało i obecnie odnosi się także do samego transportu – nie tylko wodnego, ale także realizowanego drogą lądową i powietrzną. Słowem fracht określa się czasem również samą czynność przewożenia, ładunek czy też list przewozowy. Mówiąc o frachcie, na myśl przychodzi też od razu inny wyraz – frachtowiec – czyli statek handlowy służący do przewozu towarów drogą morską.

Czym więc jest dokładnie fracht morski i na czym polega? W praktyce oznacza to obecnie szereg czynności związanych z przetransportowaniem załadunku do miejsca przeznaczenia – począwszy od samego transportu morskiego, przez stawki frachtowe i dodatkowe formalności związane z organizacją załadunku, przewozu oraz rozładunku, aż po różne rodzaje środków transportu.

Znaczenie frachtu morskiego w procesie transportu

Transport morski odgrywa kluczową rolę w procesie transportu na całym świecie, ponieważ umożliwia stosunkowo tani, międzynarodowy przewóz ładunków. Warto pamiętać, że nie jest to rozwiązanie doskonałe – planowane terminy dostarczenia ładunku są jedynie szacunkowe ze względu na zmienność czynników otoczenia, często występują także opóźnienia, na które załoga statku ani przewoźnik nie mają wpływu. W dalszym ciągu jest to jednak jeden z najlepszych rodzajów transportu, jaki można wybrać. Dlaczego?

Zaletą tego rozwiązania jest przede wszystkim jego powszechność – porty morskie znajdują się na wszystkich kontynentach, w praktycznie wszystkich krajach, które mają dostęp do morza. Daje to więc prawie nieograniczone możliwości w zakresie wyboru miejsca dostawy.

Spedycja morska jest jednak często wybierana także z innego powodu – niejednokrotnie zdarza się bowiem, że ładunek morski nie mógłby zostać przetransportowany przy użyciu pozostałych środków lokomocji. Wówczas przemieszczenie go transportem morskim jest jedynym możliwym rozwiązaniem. Ładowność statku handlowego jest największa spośród wszystkich możliwych środków transportu, a dodatkowo ograniczenia co do masy ładunku są znacznie mniejsze, niż np. w przypadku samolotów transportowych. Statki pozwalają więc transportować towary do dalekich lokalizacji przy utrzymaniu optymalnej ceny takiego przewozu.

Od czego zależą ceny frachtu morskiego?

Za przewóz towarów drogą morską nie zawsze pobiera się jednakową opłatę frachtową. Koszt frachtu morskiego, czyli opłata za transport, jest ustalana w zależności od ilości towarów, masy załadunku, jego objętości, a także samej specyfiki zlecenia. Istotną rolę odgrywa również rodzaj towarów (czy pochodzą od jednego, czy też od różnych producentów) oraz odległość portu załadunku od miejsca docelowego. Stawka frachtowa jest więc kwestią indywidualną.

Warunkiem wydania towaru lub dokumentów uprawniających do jego odbioru jest uregulowanie należności frachtowych. Spedycja morska jest obarczona ryzykiem związanym między innymi z nieprzewidywalnymi warunkami otoczenia, dlatego każdorazowo pobierana jest zaliczka frachtowa lub wymaga się opłacenia kosztów przewozu z góry, wielu przypadkach stosuje się także kredyt kupiecki. Nie zawsze jednak tak było. Początkowo obliczając wysokość frachtu, stosowano się do zasady mówiącej, że opłacie podlega nieuszkodzony ładunek docierający na czas, obecnie takie działanie byłoby niezgodne z prawem morskim. Fracht należy się zarówno w przypadku zatonięcia statku, jak i tzw. awarii wspólnej, czyli sytuacji, w której istnieje konieczność poświęcenia części ładunku lub środków w celu ratowania całości mienia zaangażowanego w wyprawę morską. Mając do czynienia z żywiołem, najważniejsze jest bezpieczeństwo – zarówno załogi, jak i ładunków – dlatego wielokrotnie zdarza się, że trzeba obrać inną trasę, która pozwoli uniknąć ryzyka związanego np. z groźnym sztormem. Czynniki te są niezależne od przewoźnika, aby więc uczynić transport morski opłacalnym, wprowadzono obowiązek uiszczania opłaty za przewóz przed rozpoczęciem jego podróży.

A skoro już jesteśmy przy opłacalności, czy transport morski zawsze jest rozwiązaniem, które warto wybrać? Zdecydowanie jest tak, jeśli zlecamy przewóz ładunku wielkogabarytowego czy pełnokontenerowego. Natomiast w transporcie liczy się optymalne wykorzystanie całej przestrzeni, dlatego przy przewozie ładunków drobnicowych może okazać się, że przez przewoźnika zostaje pobrana dodatkowa opłata za niewykorzystaną ładowność statku. Kontenerowy transport morski jest również najbardziej opłacalny w przypadku, gdy miejsce przeznaczenia znajduje się na innym kontynencie – nie ma wówczas możliwości przewozu załadunku drogą lądową, a wybór transportu lotniczego może być niemożliwy lub też nieopłacalny. Warto także pamiętać o dodatkowych opłatach związanych z przewozem międzynarodowym, takich jak odprawa celna, przeładunek czy magazynowanie towarów do czasu ich odbioru.