Konosament morski – co to jest i co musi zawierać?

Pełna dokumentacja przewozowa jest niezbędna przy realizacji każdego transportu międzynarodowego. W każdej z jego gałęzi funkcjonują osobne wzory listów przewozowych – w przypadku transportu morskiego za najważniejszy dokument uważany jest konosament. Co to jest konosament morski, co powinien zawierać i kto wystawia morski list przewozowy?

Konosament – co to jest i jakie są rodzaje?

Aby transport morski mógł przebiegać bez zakłóceń, konieczne jest posiadanie odpowiedniej dokumentacji upoważniającej do przewożenia oraz odbioru ładunku. Zgodnie z obowiązującą definicją, konosament (Bill of Lading, B/L) to morski list przewozowy, który potwierdza przyjęcie towaru na statek. Potwierdzenie nie jest jednak tym samym, czym umowa dotycząca warunków przewozu. Konosament świadczy o tym, że taki towar został na statek załadowany. Dokument zostaje też wysłany odbiorcy, który staje się dzięki niemu upoważniony do przejęcia załadunku w porcie docelowym.

Konosament jest jednocześnie papierem wartościowym i może podlegać obrotowi. Osoba, która zakupuje konosament, nabywa tym samym prawo do odbioru przewożonego towaru i dysponowania nim.

Rodzaje konosamentów ze względu na typ

Biorąc pod uwagę ich typ, konosamenty możemy podzielić na:

• załadowania (Shipped, On board) i przyjęcia do załadowania (Recevied for Shipment),
• czysty (Clean B/L) oraz brudny (Dirty B/L):
  • czysty – kwit sternika oznacza, że nie stwierdzono wad towaru czy naruszenia opakowania,
  • brudny – kwit sternika zawiera uwagi i zastrzeżenia dotyczące stanu towaru czy opakowania;
• liniowy (Liner B/L) i czarterowy (Bill of Fading to be used with charter-party),
• elektroniczny (Electronic B/L),
• bezpośredni (Through B/L),
• zwykły i przeładunkowy (Transshipment B/L).

Rodzaje konosamentów ze względu na sposób wystawienia

Konosamenty można też podzielić ze względu na sposób, w jaki zostały wystawione, oraz osobę wystawiającą. Możemy więc wyróżnić konosament:

• armatorski (Master B/L) – wystawiony przez armatora,
• spedytorski (House B/L) – wystawiony przez spedytora.

Innym sposobem podziału jest uwzględnienie możliwości odbioru załadunku. Biorąc pod uwagę to kryterium, wymieniamy konosamenty:

• imienne (straight B/L) – upoważniają do odbioru przez osobę wskazaną na dokumencie,
• na zlecenie (order B/L) – upoważniają do odbioru przez osobę wskazaną na dokumencie lub każdą, która nabyła go na drodze prawnej (na przykład przez zakup papierów wartościowych),
• na okaziciela (bearer B/L) – upoważniają do odbioru przez osobę, która jest w posiadaniu dokumentu.

Rodzaje konosamentów ze względu na sposób przewożenia

Transport może odbywać się w sposób bezpośredni lub wiązać się z koniecznością przeładowania towarów. Dla każdego z tych przypadków uwzględnia się różne rodzaje konosamentów:

• zwykły – obejmuje przewóz jednym statkiem do portu docelowego bez przeładunku,
• bezpośredni – obejmuje przewóz z portu załadowania do portu przeznaczenia z możliwością przeładowania w innych portach oraz zmianą przewoźników.

Co zawiera konosament morski?

Szczegółowe informacje, które muszą zostać ujęte w konosamencie, zostały określone w art. 136 § 1 Kodeksu Morskiego. Zgodnie z jego zapisami, konosament morski musi zawierać:

• oznaczenie przewoźnika,
• oznaczenie załadowcy,
• oznaczenie odbiorcy lub stwierdzenie, że konosament został wystawiony na zlecenie albo na okaziciela,
• nazwę statku,
• określenie ładunku z podaniem jego rodzaju oraz – stosownie do okoliczności – jego miary, objętości, liczby sztuk, ilości lub wagi,
• określenie zewnętrznego stanu ładunku i jego opakowania,
• znaki główne niezbędne dla stwierdzenia tożsamości ładunku, podane przez załadowcę na piśmie przed rozpoczęciem ładowania, jeżeli je wydrukowano lub w inny sposób utrwalono na poszczególnych sztukach ładunku lub jego opakowaniu,
• oznaczenie frachtu i innych należności przewoźnika albo wzmiankę, że ich zapłata w całości już nastąpiła lub powinna nastąpić stosownie do postanowień zamieszczonych w innym dokumencie,
• nazwę miejsca załadowania,
• nazwę miejsca wyładowania albo określenie, kiedy lub gdzie nastąpi wskazanie miejsca wyładowania,
• liczbę wydanych egzemplarzy konosamentu,
• datę i miejsce wystawienia konosamentu,
• podpis przewoźnika albo kapitana statku lub innego przedstawiciela przewoźnika.

Kto i jak wystawia morski list przewozowy – konosament?

Konosament morski jest wystawiany przez armatora lub spedytora w kilku egzemplarzach (przeważnie trzech), z których każdy jest oryginałem. Kopie dokumentu służą jedynie do użytku wewnętrznego i nie upoważniają do dysponowania ładunkiem. Dokument jest wystawiany w oparciu o obowiązujące przepisy i wydawany załadowcy przez przewoźnika po przyjęciu towaru na statek.